نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• شهاب شهیدانی

گروه تاریخ، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

چکیده

قلم محقق و شکوه مثال‌زدنی آن در سیر کتابت کلام‌الله، در جغرافیای پهناور اسلامی با سبک‌ها و شیوه‌های متنوعی نگاشته شده است. گاه عظمت و وجه جلالی این قلم با حمایت نهاد سلطنت از کتابت قرآن افزون‌تر می‌شد که بر عیار و قدرت قلم و خلاقیت کتابت‌های چنین مصاحفی مؤثر واقع می‌گردید. مصحف بایسنقرمیرزا در عهد تیموریان و مصحف احمد قره‌حصاری در دورۀ عثمانی در زمره این آثار است که هر دو از شاهکارهای کتابت کلام‌الله است. مؤلفه‌های برگرفته از قلم محقق در قرآن بایسنقری، شامل نوع فاصله‌گذاری کلمات و ارتفاع الفات و تنظیم کرسی بر اساس سطرنویسی است. تیزی و برش شمره‌ها در مصحف بایسنقری در حد اعلاست و ازاین‌رو شمره و انتهای حروف مرسل و دندانه‌ها، بسیار تیز و یک‌دست و بسان لبۀ شمشیر است. سبک نگارش مصحف قره‌حصاری تلفیقی از محقق و ثلث جلی است و میزان دور در مصحف قره‌حصاری تحت‌تأثیر قلم ثلث و نسخ میل به نرمی دارد. این موضوع بی‌ارتباط به ویژگی تراش قلم، نوع کاغذ و مرکب‌برداری نیست. در وجوه مشابهتی، کنار هم چیدن و دسته‌کردن متوالی حروف «ر» و «و»، اتصالات «م» به «و» و نظایر آن در هر دو مصحف مشاهده می‌شود. همچنین در هر دو مصحف استفادۀ مکرر از کاف نفیری، نوعی مد و کشیده را در فواصل نگارش آیات رقم زده است. ترتیب نقطه‌ها و چیدمان آن در هر دو مصحف متنوع و در قالب­های مربع، مستطیل، دایره و ریتم مثلثی اریب است و گاه نقطه‌ها با قلم کوچک‌تر و ریز نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

• خط
• ‌خوش‌نویسی
• قلم محقق
• قرآن بایسنقر
• احمد قره‌حصاری

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Mohaghagh Script in Baysonghor Mirza and Ahmed Karahisari’s Qurans

نویسنده [English]

• Shahab Shahidani

Iran, Lorestan, University of Lorestan, History group.

چکیده [English]

Mohaghagh script and its exemplary glory in the Quran transcription revolution has been written in various styles in the wide Islamic geography. Sometimes greatness and glory aspects of this script were increased because of kingdom supports of the Quran transcription and it affected the value and pen power and also transcription creativity in such Qurans. Baysonghor Mirza’s Quran in Timurid era and Ahmed Karahisari’s Quran in Ottoman era are two of those artworks which are Quranic masterpieces. Components taken from Mohaghagh script in Baysonghori Quran are spacing between the words, height of alefs and regulation of baseline based on line-transcription. Sharpness and cut of virtual ascension in Baysonghori’s Quran are excellent so the virtual ascension and the end of “morsal” letters and letters’ jagged are so sharp like sword. Karahisari’s style is a combination of Mohaghagh and large Tholoth and the amounf t of roundness is based on Tholoth and Naskh script, like to be soft. This subject has a connection to features of  pen cutting, kind of paper and ink. Making groups by ر and و  letters and connections of م and  و can be seen in both Qurans. Also using کاف نفیری  repeatedly makes a long distance between verses in both Qurans. The orders of dots and their compositions in both Qurans are various and are in square, rectangular, circle and diagonal triangle forms and sometimes they are transcribed by smaller and tinier pens.

کلیدواژه‌ها [English]

• Script
• calligraphy
• Mohaghagh script
• Baysonghor’s Quran
• Ahmed Karahisari