TY - JOUR ID - 169914 TI - نسبت سنّت و صنعت در قرآن و عرفان (تأملی در مبانی نظری صناعت در تمدن اسلامی) JO - مطالعات نظری هنر JA - TSA LA - fa SN - 2821-0034 AU - بلخاری قهی, حسن AD - استاد گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران. Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 2 IS - 3 SP - 5 EP - 27 KW - قرآن KW - سنّت KW - صناعت KW - عرفان اسلامی KW - هنر اسلامی DO - N2 - در تاریخ فرهنگ ایرانی اسلامی، سه اصطلاح در بردارندة مفهوم هنر بوده و هست: هنر، فن و صناعت.هنر یک اصطلاح بسیار دیرپای اوستایی است که قدمتی به تاریخ اوستا در این سرزمین دارد یعنی چیزی بیش از سه هزار سال. اما دو اصطلاح دیگر یعنی فن و صناعت اولاً بالاصاله عربی هستند و ثانیاً ترجمه یک اصطلاح یونانی هستند:Techne  همان واژه‌ای که ریشة یونانی  technique امروزی است.از میان این سه اصطلاح، کلمة صناعت کاربرد قرآنی نیز دارد آن دو خیر. هنر که نمی‌توانست در قرآن مورد استفاده قرار گیرد چون از زبان اوستایی ِدین دبیره بود(گرچه اصطلاحاتی با ریشه فارسی در قرآن موجود است همچون فردوس، دین، سرابیل، برزخ و.....) و فن نیز گرچه اصطلاحی عربی است اما در قرآن کاربردی نداردلیک چنان که گفتیم صناعت در چند آیه قرآن، مورد استفاده قرار گرفته است.این مقاله با روش تحلیلی تفسیری، مفهوم صناعت در قرآن را مورد واکاوی قرار داده و به ویژه نسبت آن با سنّت و امر را مورد توجه قرار داده است. دو مفهوم بنیادینی که نسبت هستی را با خالق و پروردگار آن تبیین و تعیین می‌کنند. امر، اراده الهی است در ظهور خالقیت حق و سنت، قانون مستمر و مستدام جاری در خلقت،که بیان ربانیت یا پروردگاریِ حق در هستی است. این مقاله به ویژه با تحقیق در آرای شیخِ اکبر عرفان اسلامی، یعنی محیی‌الدین ابن عربی، نسبت این دو مفهوم را با صناعت روشن می‌سازد آنجا که شیخ اکبر در فتوحات و در تبیین حقیقت عالم از نسبت صنعت و سنت چنین می‌گوید: بالصنعة ظهر الحق فی الوجود. از دیدگاه ابن عربی، صنعت، ظهور سنت و امر الهی در عالم است. این معنا در جهان هنر، بسیار آشناست. هنر، ظهور ایده در فرم است (فرم به معنای مصطلح هنری آن و نه الزاماً فلسفی) یا ظهور معنای مکنون در قالب محسوس. و این همان تعبیر یکی از بزرگ‌ترین مفسران ابن‌عربی یعنی سید حیدرآملی در جامع الاسرار و منبع الانواراست: فانّ الخیال ینزل المعانی العقلیّة فی القوالب الحسّیّة(جامع الأسرار و منبع الأنوار :490) بنابراین در مقاله مفهوم هنری صناعت در تمدن اسلامی نیز مورد توجّه بوده است مفهومی که به صناعت در این فرهنگ، مفهوم جدید و تازه‌ای می‌بخشد یا به یک عبارت مفهوم تازه‌ای را از بطن آن کشف می‌کند. UR - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_169914.html L1 - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_169914_a243cc18b000a6c85d95eb5e4672ea5c.pdf ER -