TY - JOUR ID - 154769 TI - ملاحظاتی بر دو مصحف شریف کتابت‌شده در شیراز در دورۀ صفویه JO - مطالعات نظری هنر JA - TSA LA - fa SN - 2821-0034 AU - برک, سلیمان AD - دانشکده علوم اسلامی، دانشگاه یالووا، ترکیه Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 2 IS - 2 SP - 33 EP - 67 KW - مصحف شریف KW - صفوی KW - خوشنویسی KW - فالنامه KW - جلد DO - N2 - مصاحفی از دورۀ صفوی در دارالسعادة استانبول -که مقر سلطنت امپراتوری عثمانی بود، وجود داشته که از ابتدای قرن ۱۹ م. از مساجد و آرامگاه‌ها جمع‌آوری و در مجموعۀ موزه‌ها و کتابخانه‌ها گردآوری شده است. این آثار که با تذهیب‌های باشکوه و جلدهای نفیس خود نمونه‌های چشمگیری از هنر کتاب‌آرایی اسلامی هستند، از جهت نوشتار و خط خود نیز، نشان‌دهندۀ سبک یک دورۀ خاص و با اهمیت می‌باشند. این آثار فارغ از نوع و شیوۀ کتابت خطوط، از جهت تذهیب و تجلید از نمونه‌های مهم شاهکارهای هنری هستند که کمال هنر کتاب‌آرایی دورۀ اسلامی را در قرن شانزدهم به امروز می‌رسانند. می‌دانیم که اصفهان، تبریز، شیراز و قزوین به عنوان مراکز مهم هنر کتاب‌سازی و کتاب‌آرایی در دورۀ صفویه برجسته بوده‌اند. در میان این شهرها، شیراز در قرن شانزدهم اهمیت بیشتری پیدا کرد. در اینجا می‌خواهم دو جلد از قرآن‌هایی را که به عنوان سفارش یا هدیه به استانبول آورده شده‌اند، معرفی کنم. این دو مصحف شریف که نمونه‌های فاخر خط، تذهیب و جلد هستند، از شاهکارهای برجستۀ دورۀ صفویه بوده و هم‌اکنون در استانبول در موزۀ آثار ترک و اسلام نگهداری می‌شوند. تکنیک‌های قطاعی و لاکی با مهارت زیادی بر روی جلد چرمی یکی از این مصحف‌ها اعمال شده است. خوشنویسان این دو مصحف، محمد الکاتب و ابن‌قاسم دائی عبدالوهاب الشیرازی هستند. هر دو مصحف نمونه‌ای از شیوۀ یاقوت المستعصمی است که هنوز در ایران رایج است. سوابق دورۀ عثمانی که در این مصحف‌ها مندرج است نیز، بسیار جالب است. در یکی از آنها یادداشتی وجود دارد که توسط مهرماه سلطان، دختر سلطان سلیمان قانونی، وقف شده بود تا در مقبرۀ مادرش خرم سلطان قرار گیرد و خوانده شود. مصحف دیگر بنا به وقفیه‌ای که در آن وجود دارد، توسط شخصی به نام فضل‌الله بن محمود وقف مسجد عزیز محمود خدایی در اُسکُدار (استانبول) شده است. در انتهای مصحف‌ها، دعای ختم شریف و فالنامه وجود دارد که در آن زمان در مصحف صفوی معمول بود. UR - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_154769.html L1 - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_154769_556c831ebd46939b1a8f60db70d58762.pdf ER -