TY - JOUR ID - 154772 TI - مصحف شاه‌محمود نیشابوری؛ شاهکار کتابت نستعلیق JO - مطالعات نظری هنر JA - TSA LA - fa SN - 2821-0034 AU - اوزکافا, فاتح AD - گروه تاریخ هنرهای ترکی-اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مرمره، ترکیه Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 2 IS - 2 SP - 107 EP - 137 KW - مصحف شریف KW - نستعلیق KW - شاه محمود نیشابوری KW - صفوی KW - عثمانی DO - N2 - نظام‌الدین شاه‌محمود که در دنیای هنر به او «زرین قلم» نیز می‌گویند، حدوداً بین سال‌های 884-898 ق. (1479-1493 م.) در نیشابور متولد شده است. او خوشنویسی را نخست نزد دایی‌اش عبدی نیشابوری فراگرفت. او بعداً دروس خوشنویسی را نزد سلطان علی مشهدی ادامه داد و خط خود را بهبود بخشید. او شیوۀ خود را پس از بررسی و تدقیق در خطوط استادانی مانند میرعلی هروی و محمد خندان آشکار کرد. شاه اسماعیل صفوی که از هنرمندان حمایت می‌کرد، شاه محمود را تحت حمایت خود گرفت و او را مأمور کتابت شاهنامه برای خود کرد. شاه محمود نیشابوری آثار فراوانی دارد که از آن میان مصحف شریفی به خط نستعلیق در کتابخانۀ موزۀ قصر توپکاپی استانبول (Hırka-i Saâdet ، شمارۀ 25) حفظ شده است که زیباترین اثر اوست. این قرآن به خط نستعلیق در دانگ کتابت نوشته شده و ابعاد آن 37 × 25.5 سانتی متر است، 361 برگ دارد و توسط تذهیب‌کاران کارگاه حسن البغدادی تذهیب شد. این قرآن، توسط شاه محمد بهادرخان (شاه‌محمد خدابنده صفوی)، به سلطان مراد سوم عثمانی هدیه داده شد. می‌توان گفت این مصحف -که در هر یک از هنرهای کتاب‌آرایی مانند تجلید، تذهیب و صحافی، نمونه‌ای فاخر و نفیس به شمار می‌رود، بر هنر عثمانی نیز تأثیر گذاشته و به آن جهت بخشیده است. شاه محمود، شاگردان و پیروانش هر کدام سهم مهمی در انتقال خط نستعلیق از ایران به عثمانی دارند -که سرزمین مادری این خط است. این مصحف که از ابتدا تا انتها با همان لطف و ظرافت، کاملاً یک‌دست نگاشته شده، از جهت تذهیب صفحۀ ظهریه، سر سوره‌ها، انتهای آیه‌ها و نشان‌های جزوها و حزب‌ها، از شاهکارهای هنر اسلامی است. در این مقاله، هدف آن است که این مصحف را معرفی کرده و از نظر تفاوت‌های دو شیوۀ ایرانی و عثمانی بررسی کنیم. UR - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_154772.html L1 - https://tsa.itaihe.ac.ir/article_154772_533e139ba7195355cd06e37b68bbf439.pdf ER -